Stopa – „funkcjonalna półkopuła” (kości i więzadła)

Przed nami kolejny przystanek na wycieczce po Foot Core System. Ostatni tekst opisywał rolę więzadeł jako receptorów, które dostarczają informacje do ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Teraz spojrzymy na nie i na kości pod kątem mechaniki. Dla uproszczenia i zachowania formy krótkich postów skupię się na więzadłach wspierających łuk podłużny stopy.

W latach 50tych XX wieku McKenzie zaproponował ciekawe spojrzenie na stopę. Porównał ją do budowli, a mianowicie do półkopuły złożonej z kości, u której szczytu znajduje się kość skokowa. Konstrukcja ta zapewnia optymalny rozkład sił i obciążeń w obrębie stopy.

Warto zaznaczyć, że stopa jako półkopuła potrafi pracować, a mianowicie zapadać i się odzyskiwać swoje pierwotne ustawienie. Stopa jest także porównywana do sprężyny, której unikalną cechą jest rozciągnięcie i magazynowanie energii (faza podporu), a następne skrócenie z oddaniem tej energii (końcówka fazy podporu i początek przenoszenia).

Prawidłowa praca stopy-sprężyny jest uzależniona m.in. od struktur pasywnych. Richie Jr (2021) zalicza do nich rozcięgno podeszwowe, więzadło długie podeszwowe a także więzadło rozdwojone. Stopa w trakcie chodu cały czas pracuje – musi dostosować się do podłoża, a także przejmować ciężar ciała. Ruchami, które są niezbędne dla tej funkcji jest pronacja i supinacja. Subtelna gra pomiędzy przodostopiem a tyłostopiem sprawia, że więzadła napinają się i tym samym zapewniają stabilność elementom kostnym.

Kompleks więzadeł tworzących więzadło sprężyste stopy (spring ligament) wspiera staw skokowo-łódkowaty. Buduje on podłogę oraz ścianę od strony przyśrodkowej. Dlaczego jest to tak ważne? Ponieważ w pozycji stojącej ciężar ciała „spycha” głowę kości skokowej właśnie w kierunku podeszwowym oraz przyśrodkowym. Nadmierna elastyczność albo uszkodzenie tego kompleksu więzadeł są ściśle związane z płaskostopiem. Czynniki te mogą prowadzić do sytuacji, w której kość łódkowata „całuje” podłogę, a stopa traci swoje sprężyste właściwości.

W codziennej praktyce często spotykamy pacjentów z płaskostopiem. Jednym z krytycznych momentów w trakcie terapii jest moment wstawania oraz stania. Przejęcie ciężaru ciała będzie potęgować zaburzenia liniowości w obrębie łuku przyśrodkowego stopy. Prowadząc terapię pacjentów z takimi zaburzeniami warto wykorzystać zewnętrzną stabilizacją np. ręcznik lub wkładki ortopedyczne (zobacz video).

Bibliografia:

1. McKeon PO, Hertel J, Bramble D, Davis I. The foot core system: a new paradigm for understanding intrinsic foot muscle function. British Journal of Sports Medicine. 2015;49:290.
2. Richie Jr DH. Pathomechanics of Common Foot Disorders. Springer Nature Switzerland AG. 2021.