Każdy ruch jest efektem współpracy wielu różnych elementów wchodzących w skład układu nerwowego oraz mięśniowo-szkieletowego. Jeżeli ich praca jest skoordynowana to wykonywane przez nas aktywności są płynne, efektywne oraz ekonomiczne. Jak najmniejszym kosztem uzyskujemy jak najlepszy efekt. Za każdym ruchem stoi pewna intencja, potrzeba osiągnięcia celu. Zrodzona z naszych potrzeb, emocji czy wyobrażeń daje bodziec, który uruchamia kaskadę impulsów rozprzestrzeniających się po różnych obszarach Ośrodkowego Układu Nerwowego (OUN) tak aby dotrzeć do mięśni i zainicjować konkretną aktywność. Jakie to układy? Przedstawię je w serii mini-artykułów. Zacznę od omówienia Górnych Neuronów Ruchowych, czyli struktur wpływających m.in. na napięcie mięśniowe oraz ruch naszego ciała.
Ciała komórek tworzących tzw. górne neurony ruchowe znajdują się w korze ruchowej i pniu mózgu. Zstępują do jego niższych partii (pień mózgu i rdzeń kręgowy) gdzie wchodzą w skład lokalnych sieci neuronalnych. Modulują ich funkcje oraz biorą udział w kontroli odruchów, co jest podstawą prawidłowych sekwencji ruchowych. Dzięki temu ruch który wykonujemy jest płynny.
Drogi zstępujące klasyfikujemy ze względu na przebieg w istocie białej rdzenia kręgowego. Tym samym wyróżniamy układ brzuszno-przyśrodkowy oraz grzbietowo-boczny. Pierwszy układ zaopatruje neurony ruchowe/interneurony mięśni proksymalnych związanych z organizacją postawy, lokomocji oraz równowagi. W jego skład wchodzą drogi: siatkowo-rdzeniowa, przedsionkowo-rdzeniowa, pokrywowo-rdzeniowa. Drugi natomiast stanowi połączenia z neuronami ruchowymi bądź interneuronami mięśni dystalnych odpowiadającymi za ruchy precyzyjne. Do tego układu zalicza się drogi: korowo-rdzeniową oraz czerwienno-rdzeniową. W tym miejscu warto zaznaczyć, że wielu autorów tę ostatnią drogę postrzega jako szczątkową o niewielkim znaczeniu.
Poszczególne drogi układów różnią się w zależności od sposobu działania. Mogą oddziaływać w sposób hamujący bądź pobudzający na komórki docelowe. Droga siatkowo-rdzeniowa boczna ma działanie hamujące. Natomiast droga korowo-rdzeniowa, korowo-siatkowa, siatkowo-rdzeniowa przyśrodkowa oraz drogi przedsionkowo-rdzeniowe działa w sposób pobudzający. Poniższe ilustracje pozwolą usystematyzować te informacje.
Reasumując, ruch którego doświadczamy jest efektem naszej intencji, potrzeby bądź emocji. W odpowiedzi dochodzi do pobudzenia układu nerwowego, które ma swój początek korowych, bądź pniowych ośrodkach motorycznych nazywanych górnymi neuronami ruchowymi. Ich aksony podążają określonymi drogami i docierają do pnia mózgu i rdzenia kręgowego. W sposób bezpośredni bądź pośredni hamują lub pobudzają komórki reprezentujące określone grupy mięśniowe. Dzięki takiemu działaniu czynności ruchowe są płynne oraz efektywne.
- W literaturze można się spotkać z różnym nazewnictwem dróg siatkowo-rdzeniowych. Przyjęliśmy podział na drogą przyśrodkową oraz boczną.
Bibliografia:
- Barnes MP, Johnson GR. Upper Motor Neurone Syndrome and Spasticity. Clinical Management and Neurophysiology. Cambridge University Press. 2008.
- Brodal Per. The Central Nervous System. Structure and Function. Fourth Edition. Oxford University Press. 2010.
- Purves D, Augustine GJ, Fitzpatrick D, Hall WC, Lamantia A-S, Mooney RD, Platt ML, White LE. Neuroscience. International Sixth Edition. Oxford University Press. 2018.